/ natur / "Mange område har hatt for mykje hjort, som har ført til beiteskade og økonomisk skade."

Peder Skjelten

Stadig fleire kommunar har fått innvilga kvotefri jakt på kalvar. I 2020 var det tre forsøkskommunar, i år er det 95 kommunar som har innført ordninga.

– Så langt vi kjenner til har ordninga berre ført til svært moderate endringar i totaluttaket av hjort, seier seniorforskar Vebjørn Veiberg ved Norsk institutt for naturforsking (NINA) til Nynorsk pressekontor.

Hjortebestanden har auka dei siste tiåra. I 1950 vart det felt færre enn 7.000 hjortevilt i heile Noreg, men sidan starten av 1990-talet er det årleg felt rundt 100.000 dyr. Spesifikt for hjort auka avskytinga frå under 10.000 dyr i 1990 til over 54.000 dyr i fjor.

I 2020 starta det toårige forskingsprosjektet FriKalv, initiert av NINA. Dei tre kommunane Kvinnherad, Aurland og Kinn fekk dispensasjon til å prøve ut kvotefri jakt på hjortekalv. Resultata viste moderate effektar.

I åra etter har fleire kommunar søkt og fått innvilga kvotefri jakt på hjortekalvar. Frå 75 kommunar i jaktåret 2022/2023 til 95 kommunar i årets hjortejakt som startar 1. september.

«Ufarleg» tiltak

FriKalv vart starta opp etter lokalt initiativ frå kommunar og grunneigarar i Hordaland, fortel Nina-forskar Veiberg.

– Det var eit ønske om å auke handlingsrommet i den lokale hjorteforvaltninga. Ein håpa også at ordninga skulle bidra til å redusere konfliktnivået knytt til lokalt omfattande skadeproblematikk, som beitande hjort på innmark.

Men å skyte kalvar, uavhengig av kjønn har ikkje hatt så stort innhogg i hjortebestanden som ein kanskje hadde sett føre seg, seier Veiberg.

– Å tilby kvotefri jakt på hjortekalvar er eit nokså «ufarleg» tiltak som har avgrensa effekt på bestandsutviklinga. Dette fordi kalvar er den alderskategorien med størst naturleg dødelegheit. I tillegg får det ingen konsekvensar for kor mange nye kalvar som blir produsert til neste år. Uttaket av kalvar er også forventa å vere kjønnsnøytralt. Det får med andre ord ikkje nokon effekt for kjønnssamansetting hos dei eldre aldersklassane.

Den overordna målsettinga er at all jakt på hjort skal skje etter fleirårige bestandsplanar som grunneigarane sjølve har bidrege til å forme ut.

– Dette er måten å gjere det på, heller enn å skyte mange kalvar, som er ein lite effektiv måte å regulere bestanden på, meiner Vebjørn Veiberg.

Må skyte meir hjort

Landbruksdirektoratet tok i år over ansvaret for ordninga frå Miljødirektoratet, men har førebels ikkje gjort ei evaluering. Ho blir derfor vidareført. Dei kommunane som har fått innvilga kvotefri jakt bestemmer sjølv i kva delar av kommunen denne jakta skal skje.

– Mange område har hatt for mykje hjort, som har ført til beiteskade og økonomisk skade. Det har òg vore negative konsekvensar for hjorten sjølv, som har fått lågare slaktevekt, kondisjon og produktivitet. Dette kan sannsynlegvis tilskrivast for høg tettleik av hjortebestandar. Ordninga er difor ønskt frå forvalting, samfunnsinteresser og landbruksnæringar, fortel seniorrådgjevar i Landbruksdirektoratet Runar Myrvang til Nynorsk pressekontor.

Ordninga har likevel hatt beskjedne effektar på det totale uttaket av kalvar, ifølgje ei undersøking. I 2020 konkluderte 75 kommunar med at FriKalv-ordninga berre bidrog til små endringar i det totale uttaket av kalvar på kommunenivå.

Myrvang seier Landbruksdirektoratet ønskjer å endre utviklinga som har vore for hjortebestanden dei siste tiåra. Han nemner område med stor bestandstettleik, skeiv kjønnssamansetting og låg gjennomsnittsalder på hanndyra som nokre av utfordringane for forvaltinga av bestanden.

– Auken i avskytinga er ønskt for bestanden har over tid vore for stor i mange område. Kvotane har truleg vore for låge.

Fakta: Kommunar med kvotefri hjortejakt

AGDER:

Birkenes

Bygland

Evje og Hornnes

Farsund

Flekkefjord

Hægebostad

Kvinesdal

Lillesand

Lyngdal

Valle

Åmli

AKERSHUS:

Eidsvoll

Ullensaker

BUSKERUD:

Modum

Øvre Eiker

INNLANDET:

Rendalen

MØRE OG ROMSDAL:

Aukra

Aure

Averøy

Fjord

Hareid

Herøy

Hustadvika

Rauma

Stranda

Sunndal

Ulstein

Vanylven

Vestnes

Volda

Ørsta

ROGALAND:

Bjerkreim

Bokn

Gjesdal

Hjelmeland

Hå

Lund

Sandnes

Sokndal

Stavanger

Strand

Suldal

TELEMARK:

Bamble

Hjartdal

Kragerø

Porsgrunn

Seljord

Siljan

Skien

Tinn

TRØNDELAG:

Hitra

Midtre Gauldal

Namsos

Orkland

Selbu

Snåsa

Stjørdal

Verdal

Åfjord

VESTFOLD:

Larvik

Sande

Sandefjord

VESTLAND:

Alver

Askvoll

Aurland

Austevoll

Bergen

Bjørnafjorden

Bremanger

Eidfjord

Etne

Fitjar

Fjaler

Gloppen

Gulen

Hyllestad

Høyanger

Kinn

Kvam Herad

Kvinnherad

Luster

Lærdal

Masfjorden

Modalen

Osterøy

Samnanger

Sogndal

Stad

Stryn

Sunnfjord

Tysnes

Ullensvang

Vaksdal

ØSTFOLD:

Halden

Indre Østfold

(©NPK)