/ namn / Han vil ha meir snakk om kva som skjuler seg på botnen av fjorden ved Fimreite

Kari Hamre, NPK

Altfor få snakkar om dei 2000 mennene som blei drepne ved Fimreite i Sogndalsfjorden. Det vil Rune Timberlid endre med den nye boka si «Slaget ved Fimreite.» Der kong Magnus Erlingsson og tusenvis av utkommanderte leid ein brutal død for 840 år sidan.

Då Birkebeinarane kom seg om bord på kongeskipet i enden av ei lang rekke skip, spreidde panikken seg i kongshæren. Dei hadde r mot det store kongeskipet, som til slutt bukka under for vekta og tok med seg kongen og halve aristokratiet ned til botnen av fjorden.

Ved munningen av Sogndalsfjorden står det ein stor stein med inskripsjonen «Til minne om slaget ved Fimreite 1184». Fram til no er den alt som tyder på at meir enn 2000 menn ein gong gjekk til grunne der.

Det har Rune Timberlid gjort noko med.

Rune Timberlid synest lokalhistorie er særs artig. Foto: Privat

BLES LIV I HISTORIA

– Rundt omkring i landet har folk knapt nok høyrt om dette slaget, som er blant dei viktigaste i norsk historie, seier den pensjonerte journalisten, som også har livnært seg som forfattar.

Utfallet av sjøslaget blei at Sverre Sigurdsson og hans etterkommarar skulle styre Noreg dei neste 150 åra. Timberlid er kritisk til både lokalpolitikarar, reiseliv og kulturliv som ikkje har utnytta slaget betre i ettertid.

– Det er mange som har synda. Slaget ved Fimreite har blitt usynleg på mange måtar. Storsamfunnet har latt det gå i gløymeboka.

Men no blir gløymeboka bytt ut med Timberlids nye bok «Slaget ved Fimreite». Der får vi følge den gamle krimforfattaren på jakt etter spor som kan kaste nytt lys over slaget.

– Når det gjeld sånne slag så melder det seg alltid ein fascinerande tanke om det kan ligge spor på botnen.

DYKKARKLUBB MED PÅ JAKTLAGET

Då han jobba som journalist sat Timberlid ofte og kosa seg med krim i tastaturet utover kveldane. No som pensjonist synest han det er meir spennande å skrive om ting som tvingar han ut blant folk og å grave i lokalhistorie.

– Det er klart at visst det var pengane som var drivkrafta, så hadde eg skrive krim. Det er lettare å produsere. Men dette jobbar eg med fordi eg synest det er artig.

Jakta på spor etter slaget ved Fimreite starta hausten 2022. Blant dei som har hjelpt Timberlid er Sogndal dykkarklubb bergensverksemda Veseth AS, som har brukt hydrografisk utstyr for å leite etter restar frå langskipa som gjekk under.

Det var tidvis vanskelege søketilhøve i fjorden. Mellom anna var straumen så sterk at dykkarane måtte bruke såkalla scooterar for å kunne jobbe effektivt. Foto: Rune Timberlid

Ifølge gamle avisartiklar blei det kvervla opp metall frå botnen då dei dreiv med skraping etter skjel for hundre år sidan. No gjeld det berre å finne det.

Det andre dykkarklubben har leita etter er kastesteinen til kong Magnus.

– Det er ein spesiell type brynestein frå Eidsborg som han visstnok brukte som kastevåpen. Hadde vi funnen ein sånn ein så hadde det vore bevis på at slaget stod der vi meiner det stod.

– Det er morosamt å sjå for seg at dei kasta stein på kvarandre. Det er jo litt barnsleg, men det var altså det dei gjorde?

– Stein var eit lett tilgjengeleg og billig våpen. Men dei hadde mykje metallvåpen òg. Dei brukte mykje pil og boge, for dette var jo eit sjøslag i stor grad. Først på slutten når det blei nærkamp fekk dei brukt øksene og sverda sine. Det må ha hamna ein god del metall i sjøen. Spørsmålet er om det framleis ligg der.

DEN FEIGE KONGEN

Kanskje ligg også kong Magnus sitt berømte sverd, «Fiskerygg», der nede. Magnus Erlingsson, fødd i Etne, var konge frå far hans døydde då han var 5 år fram til han sjølv døydde 28 år gammal. Han hadde brei støtte, frå Sunnmøre til Sverige, og større støtte både blant folket og spesielt aristokratiet, enn Sverre Sigurdsson hadde.

Multistråleekkoloddet blir sjøsett på Nornes. Slikt moderne hydrografisk utstyr kan dekke store område på kort tid. Foto: Rune Timberlid

Men i høgmellomalderen var det mange ulike grupper som ville styre Noreg. Birkebeinarane var ein hær frå Telemark og Vestfold som blei slått av Magnus Erlingsson i 1177. Dei var nesten utraderte då dei møtte bergensfødde Sverre Sigurdsson og gjorde han til kongen sin.

– Det viste seg å vere ein veldig lykkeleg kombinasjon, seier Timberlid.

Sverre var ein innovativ og, ifølge nokre historikarar, feig hærførar. Han brukte geriljaliknande krigføring og stod meir på avstand enn den tradisjonsbundne Magnus, som var meir med i kampane. Sverre bygde opp Birkebeinarane til å bli ein elitestyrke og sju år etter nederlaget mot Magnus skulle dei altså få sin hemn.

– På den tida gjaldt det å gå til angrep på kongeskipet for viss kongen fall så var slaget slutt.

VIL INSPIRERE ANDRE

Eldre historikarar meiner at slaget hadde mykje å seie for utviklinga av Noreg på grunn av alle stormennene, særleg frå Vestlandet, som sokk med Magnus. Nyare historikarar tonar ned betydninga av dette. I 1349 kom uansett svartedauden og tok knekken på dei fleste som kunne lese og skrive her til lands.

Den einaste kjelda som finst til slaget er Sverresoga, som var skriven ned 3–4 år etter slaget der også Sverre var kjelde. Rune Timberlid har lest ulike tolkningar frå gamle og nye historikarar av hendingane og skrive sin eigen versjon basert på dei.

Han håper boka vil inspirere andre til å halde fram leitinga etter spor i fjorden for å stadfeste nøyaktig kor slaget gjekk ned. Men det viktigaste for han er at fleire får auga opp for slaget.

– Det er eit behov for at slaget blir synleggjort på ein heilt annan måte i det offentlege rom framover. Men akkurat korleis det bør gjerast må andre vere med å diskutere.(©NPK)

Illustrasjon av slaget på Fimreite. Teikning: Tor Sponga